14
Azərbaycanın müasir bank-maliyyə sisteminin formalaşması və inkişafı Ümummilli Lider Heydər Əliyevin adı ilə sıx bağlıdır. Onun siyasi iradəsi, iqtisadi düşüncəsi və institusional idarəetmə modeli Azərbaycan iqtisadiyyatının bütün sahələrində olduğu kimi, maliyyə sektorunun strukturlaşdırılması, modernləşdirilməsi və dayanıqlığının təmin edilməsində də həlledici rol oynayıb.
Müstəqilliyin ilk illərində ölkə iqtisadiyyatının qarşılaşdığı dərin böhran, hiperinflyasiya, maliyyə institutlarının zəifliyi, nəzarət mexanizmlərinin olmaması bank sektorunun fəaliyyətini ciddi şəkildə çətinləşdirirdi. Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı ilə maliyyə sektorunda köklü islahatlar mərhələsi başladı. Bu islahatlar uzunmüddətli inkişafın, sabitliyin və davamlı iqtisadi artımın bünövrəsini qoydu.
⸻
Bank sisteminin institusional əsaslarının yaradılması
Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən ilk və ən mühüm addımlardan biri müasir mərkəzi bankçılıq modelinin formalaşdırılması oldu. Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının hüquqi statusunun gücləndirilməsi, bank sektoruna nəzarət və tənzimləmə mexanizmlərinin yaradılması maliyyə sisteminin sağlamlaşdırılmasına imkan verdi.
1996–1999-cu illərdə qəbul edilən “Banklar haqqında”, “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” və digər normativ aktlar bank sektorunda şəffaflıq, məsuliyyət və risklərin idarə edilməsi prinsipini dövlət siyasətinin əsas xəttinə çevirdi.
Bu dövrdə tətbiq edilən struktur islahatları nəticəsində kommersiya banklarının fəaliyyət standartları yüksəldi, lisenziyalaşdırma prosesi sərtləşdirildi və qeyri-davamlı bankların bazardan çıxması təmin olundu.
⸻
Milli valyutanın möhkəmləndirilməsi və makroiqtisadi sabitlik
Heydər Əliyevin iqtisadi strategiyasının əsas elementlərindən biri də milli valyuta – manatın sabitliyinin təmin edilməsi idi. 1994–1996-cı illərdə həyata keçirilən anti-infilyasiya tədbirləri, Mərkəzi Bankın pul-kredit siyasətinin təkmilləşdirilməsi və beynəlxalq maliyyə institutları ilə əməkdaşlıq manatın məzənnəsinin sabitləşməsinə səbəb oldu.
Sabit milli valyuta bank sektorunda əmanətlərin artmasına, kreditləşmənin bərpasına və maliyyə sektorunun iqtisadiyyatın real bölmələri ilə daha sağlam əlaqə qurmasına şərait yaratdı.
⸻
İnvestisiya mühitinin formalaşması və beynəlxalq maliyyə inteqrasiyası
Heydər Əliyevin xarici iqtisadi siyasəti Azərbaycanın bank-maliyyə sektorunun beynəlxalq aləmdə tanınmasına geniş imkanlar açdı. “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması və ölkəyə iri həcmli neft-qaz investisiyalarının daxil olması bank sistemini maliyyə resursları ilə təmin etdi və kredit portfellərinin genişlənməsinə şərait yaratdı.
Bu dövrdə Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı kimi qurumlarla imzalanan əməkdaşlıq proqramları Azərbaycanda maliyyə sektorunun institusional inkişafına mühüm töhfə verdi.
⸻
Müasir bankçılıq mədəniyyətinin formalaşması
Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi islahatlar nəticəsində:
•Elektron bankçılıq infrastrukturu üçün baza yaradıldı,
•Ödəniş sistemləri beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırıldı,
•Bank-müştəri münasibətlərində şəffaflıq və etimad artırıldı,
•Maliyyə sektorunda insan kapitalının gücləndirilməsi prioritetə çevrildi.
Bu proseslər sonrakı illərdə ölkədə rəqəmsal bankçılığın inkişafına, maliyyə inklüzivliyinin genişlənməsinə, sığorta və kapital bazarı institutlarının formalaşmasına təkan verdi.
⸻
Nəticə: Heydər Əliyevin maliyyə irsi – sabitlik və inkişafın əsası
Bu gün Azərbaycanın bank-maliyyə sektoru regionun ən dinamik və dayanıqlı sistemlərindən biri hesab edilirsə, bu, məhz Ümummilli Lider Heydər Əliyevin əsası qoyduğu dövlətçilik və iqtisadi idarəetmə modelinin nəticəsidir.
Onun müəyyən etdiyi strateji xətt bu gün də davam edir və ölkənin bütün maliyyə institutları – Mərkəzi Bank, Maliyyə Nazirliyi, kommersiya bankları, sığorta və investisiya təşkilatları bu inkişaf konsepsiyasına uyğun şəkildə fəaliyyət göstərir.
Heydər Əliyevin yaratdığı möhkəm hüquqi-institusional baza Azərbaycan maliyyə sisteminin dayanıqlığının, sabitliyinin və gələcək inkişafının etibarlı təminatıdır.
