28-ci “Cenevrə Hesabatı” (“Geneva Report on the World Economy”) açıqlanıb. “Geosiyasi Gərginliklər və Beynəlxalq Maliyyə Parçalanması” mövzusuna həsr olunan hesabatda bildirilir ki, artan geosiyasi risklər İkinci Dünya Müharibəsindən sonra formalaşmış qaydalar əsaslı beynəlxalq maliyyə sisteminin sabitliyini ciddi şəkildə təhdid edir.
Hesabat Anusha Chari, Nathan Converse, Arnaud Mehl, Gian Maria Milesi-Ferretti və Isabel Vansteenkiste tərəfindən hazırlanıb. Sənəddə dünyanın maliyyə quruluşunun hazırkı vəziyyəti, parçalanma meyilləri və onların mümkün nəticələri təhlil olunur.
Geosiyasi səbəblər
Müəlliflərin fikrincə, son illərdə müşahidə olunan bir sıra geosiyasi proseslər — Rusiya-Ukrayna müharibəsi və sanksiyalar, ABŞ və Çin arasında artan strateji rəqabət, eləcə də Qərb ölkələrinin, o cümlədən ABŞ-ın müttəfiqlərinə qarşı tətbiq etdiyi tariflər və proteksionist siyasətlər — qlobal iqtisadi inteqrasiyanın ləngiməsinə və geoiqtisadi bloklaşmanın formalaşmasına gətirib çıxarır.
Sərmayə axınlarında yeni tendensiyalar
Hesabatda qeyd olunur ki, 2017-ci ildən bəri qlobal maliyyə inteqrasiyası texniki baxımdan sabit qalsa da, sərmayə axınlarında qütbləşmə açıq şəkildə müşahidə olunur.
Qərb ölkələri, xüsusilə ABŞ və onun müttəfiqləri arasında maliyyə əlaqələri daha da güclənib.
Eyni zamanda, Çin ABŞ aktivlərindən uzaqlaşaraq inkişaf etməkdə olan ölkələrə və offşor maliyyə mərkəzlərinə yönəlib.
Siyasi baxımdan neytral ölkələrə investisiya axınları isə kəskin şəkildə azalıb ki, bu da həmin ölkələr üçün maliyyə xərclərinin və risklərin artmasına səbəb olur.
Valyutalar və dolların rolu
Hesabatda ABŞ dollarının beynəlxalq maliyyə sistemindəki dominant mövqeyi də ətraflı təhlil edilib. Dollar hazırda:
- Qlobal valyuta ehtiyatlarının 58%-ni,
- Xarici valyuta əməliyyatlarının 90%-ni,
- Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının isə əsas hissəsini təşkil edir.
Bununla belə, bəzi ölkələr — xüsusilə Rusiya — siyasi səbəblərlə dollar ehtiyatlarını azaltmağa və Çin yuanı və ya yerli valyutalara yönəlməyə başlayıb.
Yuanın istifadəsi artsa da, hələlik qlobal dominant valyuta olmaqdan uzaqdır.
Ödəniş sistemlərində parçalanma
Hesabatda ənənəvi Qərb ödəniş infrastrukturuna, xüsusilə SWIFT sisteminə alternativlərin axtarışının gücləndiyi vurğulanır.
Çin artıq 160-dan çox ölkədə fəaliyyət göstərən öz ödəniş sistemi — CIPS-i genişləndirib.
Rusiya və İran kimi ölkələr də öz regional ödəniş sistemlərini qurmağa çalışır.
Eyni zamanda, kripto aktivlər, stabilkoinlər və Mərkəzi Bank Rəqəmsal Valyutaları (CBDC-lər) qlobal ödəniş ekosistemində sürətlə yayılmaqdadır.
Maliyyə təhlükəsizlik şəbəkəsi təzyiq altındadır
Hesabatda beynəlxalq maliyyə təhlükəsizlik şəbəkəsinin (IMF, ehtiyat mexanizmləri, swap xətləri və s.) effektivliyinin azaldığı qeyd edilir.
Qlobal koordinasiyanın zəifləməsi və ölkələr arasında etimadın azalması xüsusilə inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar üçün risklər yaradır.
Bundan əlavə, Çin kimi yeni ikitərəfli kreditorların artması borc restrukturizasiyası proseslərini daha da mürəkkəbləşdirir.
Nəticə və tövsiyələr
Müəlliflər xəbərdarlıq edirlər ki, əgər geosiyasi parçalanma tendensiyaları davam edərsə, valyuta bazarlarında volatillik, kapital axınlarında qeyri-sabitlik və maliyyə sistemində ümumi risklər artacaq.
Bu səbəbdən, hesabatda qlobal əməkdaşlığın və koordinasiyalı yanaşmanın vacibliyi vurğulanır. Müəlliflər həmçinin “istəkli ölkələrin koalisiyaları” formatında sektorlar üzrə əməkdaşlıq modellərini də alternativ həll kimi təklif edirlər.
